Zamknięcie stadionu - podstawy prawne .
Z opublikowanego przez Polski Związek Piłki Nożnej raportu dotyczącego bezpieczeństwa na stadionach Ekstraklasy wynika, iż w zakończonym sezonie 2013/2014, podczas którego rozegrano 296 meczy, odnotowano 195 incydentów związanych z obraźliwymi okrzykami, a podczas 68 meczy użyte zostały środki pirotechniczne. Jednym ze instrumentów mających służyć ochronie bezpieczeństwa na stadionach jest zamknięcie stadionu lub jego wyznaczonej części dla publiczności. Podstawom prawnym zamykania stadionów poświęcony będzie niniejszy artykuł.
Czytelnicy tego bloga wychwycili już zapewne, iż prawo sportowe w zasadniczej mierze opiera się na regulacjach wewnętrznych związków sportowych. Jedynym ściśle związanym z uprawianiem sportu aktem normatywnym uchwalonym przez Sejm jest ustawa o sporcie. Wszystkie pozostałe regulacje są albo pochodną innych przepisów o charakterze ogólnym albo wynikają z prawa wewnętrznego tworzonego przez polskie związki sportowe lub w przypadku kwestii dotyczących związków sportowych z różnych krajów, przez międzynarodowe federacje sportowe.
Jeżeli chodzi o kwestie „zamykania stadionów” to mamy to do czynienia z pewnym dualizmem, gdyż zarówno ustawa o bezpieczeństwie imprez masowych 1) jak i wewnętrzne przepisy związków określają podstawy i organy uprawnione do podjęcia decyzji o rozegraniu meczu bez udziału publiczności.
Przepisy u.b.i.m. definiują pojęcia masowej imprezy sportowej oraz meczu piłki nożnej. W pewnym uproszczeniu, masowa impreza sportowa to impreza masowa organizowana na stadionie lub innym obiekcie niebędącym budynkiem, na którym liczba udostępnionych przez organizatora dla publiczności miejsc wynosi nie mniej niż 1.000 (także na innym terenie umożliwiającym prowadzenie imprezy), a w przypadku hali lub innego tego typu budynku 300 osób2)pominę w tym miejscu rozważania na temat błędnej konstrukcji definicji imprezy masowej i masowej imprezy sportowej. Mecz piłki nożnej to masowa impreza sportowa mająca na celu współzawodnictwo w dyscyplinie piłki nożnej. Dlaczego zdecydowano się na osobne definiowanie meczu piłki nożnej? Dlatego, iż na organizatora meczu piłki nożnej nałożono dodatkowe wymagania w zakresie zapewnienia bezpieczeństwa publiczności, a to z kolei jest konsekwencją specyfiki meczów piłkarskich oraz środowisk kibiców. Organem wydającym zezwolenie na przeprowadzenie imprezy masowej jest wójt burmistrz lub prezydent miasta właściwy ze względu na miejsce przeprowadzenia imprezy masowej. Mając jednak na uwadze problematykę niniejszego artykułu skupimy się na kompetencjach wojewody.
Art. 34 u.b.i.m. przewiduje, iż wojewoda (właściwy miejscowo) może:
1) zakazać przeprowadzenia imprezy masowej z udziałem publiczności na całym obiekcie lub w jego wydzielonych sektorach,
2) wprowadzić, na czas określony lub nieokreślony, zakaz przeprowadzania przez organizatora imprez masowych na terenie województwa lub jego części
– jeżeli w związku z planowaną lub przeprowadzoną imprezą masową dokona negatywnej oceny bezpieczeństwa i porządku publicznego.
Powołany przepis jest bardzo nieostry i pozostawia olbrzymi luz decyzyjny organowi administracji. Podkreślenia wymaga, że decyzja o zamknięciu stadionu jego części lub też zakazie nałożonym na organizatora może zapaść zarówno przed rozpoczęciem jak i po zakończeniu imprezy masowej, na co wskazuje fragment „w związku z planowaną lub przeprowadzoną imprezą masową”. Uprawnienie przyznane więc wojewodom ma charakter zarówno prewencyjny, jeżeli negatywna ocena stanu porządku i bezpieczeństwa publicznego została dokonana w trakcie przygotowań do organizacji imprezy masowej lub represyjny, jeżeli ma ona związek z przeprowadzoną imprezą. Ten drugi przypadek najczęściej dotyczy imprez o charakterze cyklicznym, gdy organizacja wydarzenia nie ma z założenia charakteru jednostkowego. I tak drużyna sportowa, która ma z góry ustalony harmonogram rozgrywek i która jest organizatorem imprezy sportowej może zostać ukarana poprzez nałożenie zakazu przeprowadzenia imprezy z udziałem publiczności. Należy wskazać, iż przepis pozwala na dostosowanie kary do przewinienia.
Organ może więc, wyłączyć dla publiczności cały obiekt, jego część (np. trybunę, sektor) jak również zakazać organizatorowi przeprowadzania imprez masowych w ogóle na czas określony lub nieokreślony. Jakie są jednak przesłanki dla dokonania negatywnej oceny bezpieczeństwa i porządku publicznego? Na pewno stwierdzenie rażących naruszeń regulaminu obiektu, regulaminu imprezy masowej lub przepisów ustawy. Jeżeli chodzi o przepisy ustawy można przykładowo wskazać art. 8 u.b.i.m. zakazujący wnoszenia na imprezę masową i posiadania przez osoby w niej uczestniczące broni lub innych niebezpiecznych przedmiotów, materiałów wybuchowych, wyrobów pirotechnicznych, materiałów pożarowo niebezpiecznych, napojów alkoholowych, środków odurzających lub substancji psychotropowych. Istotne jest jednak, iż nawet ta negatywna ocena bezpieczeństwa i porządku prawnego nie musi doprowadzić do nałożenia zakazów, o których mowa powyżej. Wojewoda bowiem “może” nałożyć karę, a określenie to przesądza o fakultatywnym charakterze zakazu.
Nie można jednak zgodzić się z twierdzeniem, iż organowi w tym zakresie przysługuje pełna dowolność. Nałożenie zakazu powinno mieć miejsce gdy organ dokona negatywnej oceny bezpieczeństwa i porządku na imprezie masowej i dojdzie do przekonania, iż w związku ze skalą naruszenia właściwe i adekwatne będzie nałożenie zakazu, a przekonanie to jest uzasadnione w okolicznościach sprawy. Należy mieć na względzie, iż adresatem decyzji jest organizator imprezy, a więc nie należy pomijać kwestii realnego wpływu organizatora na wydarzenia stanowiące podstawę wydania negatywnej oceny. Analizując orzecznictwo sądów administracyjnych należy wskazać, iż organy orzekające biorą pod uwagę takie okoliczności jak: agresywne zachowanie kibiców, stosowanie przemocy wobec kibiców drużyny przeciwnej i osób trzecich (osób pracujących na stadionie), odpalanie rac czy dotychczasowe zachowania grup kibicowskich. Przykładowo decyzja z maja 2011 Wojewody Mazowieckiego zakazująca Legii Warszawa organizacji imprezy masowej z udziałem publiczności (utrzymana w mocy we wszystkich instancjach) opierała się o wniosek i opinię Komendanta Policji, w których wskazano na powtarzające się przypadki wnoszenia środków pirotechnicznych oraz rozwinięcie tzw. „sektorówki” celem utrudnienia identyfikacji sprawców oraz przemieszczanie się po stadionie kibiców w sposób utrudniający ich identyfikację. Od decyzji wojewody można odwoływać się do ministra właściwego do spraw wewnętrznych, a jako iż decyzja wydawana jest w trybie administracyjnym od ostatecznej decyzji przysługuje skarga do wojewódzkiego sądu administracyjnego oraz ewentualna skarga kasacyjna do Naczelnego Sądu Administracyjnego. Odwołanie od decyzji nie wstrzymuje jednak jej wykonania.
Niezależnie od decyzji wojewody decyzję o przeprowadzeniu meczu lub innej rywalizacji sportowej bez udziału publiczności może podjąć odpowiedni związek sportowy jeżeli przepisy wewnętrzne przewidują taką możliwość. Przykładowo w regulaminie dyscyplinarnym PZPN przewidziano kary rozgrywania meczu bez udziału publiczności jak również dalej idącą zakazu rozgrywania w określonym czasie 3)do roku lub określonej liczby meczów4)od 1- 5 meczów z udziałem publiczności na całości lub części obiektu sportowego w miejscowości będącej siedzibą klubu. Klub ukarany może zostać jedną z wyżej przedstawionych kar w następujących przypadkach:
– braku należytego porządku lub bezpieczeństwa na stadionie przed w czasie lub po zawodach (art. 64),
– prezentowania treści o charakterze pogardliwym, rażąco nieetycznym, pochwalającym terroryzm, przestępczość, przemoc, odwołujących się do zbrodniczych ideologii, treści politycznych, treści o charakterze dyskryminacyjnym, w szczególności odnoszących się do rasy, koloru skóry, języka, religii lub pochodzenia, wznoszenia okrzyków lub popełnienia innego aktu o takim charakterze w czasie meczu lub bezpośrednio przed lub po meczu (art. 67),
– stosowania groźby, przemocy lub naruszenia nietykalności cielesnej sędziego lub innej osoby w związku z meczem piłkarskim lub działalnością w PZPN lub jego organizacjach członkowskich, w szczególności w celu utrudnienia lub uniemożliwienia podjęcia działań, jeżeli co najmniej dwóch piłkarzy lub działaczy klubu bierze udział w takim zachowaniu (art. 72).
Analiza treści art. 64 Regulaminu dyscyplinarnego skłania ku stwierdzeniu, iż przesłanki orzeczenia kary w sytuacji braku należytego porządku na stadionie w czasie lub po zawodach będą bardzo zbliżone, o ile nie identyczne z przesłankami wydania decyzji o zamknięcia stadionu przez wojewodę. Surowe penalizowanie zachowań opisanych w art. 67 jest natomiast konsekwencją polityki federacji piłkarskich piętnujących wszelkie formy dyskryminacji.
Pojawia się pytanie, kto wymierza karę rozgrywania meczu bez udziału publiczności? Właściwość organów reguluje art. 121 Regulaminu przyznający kompetencję właściwej komisji dyscyplinarnej w zależności od szczebla rozgrywek, na którym rozegrano mecz, podczas którego doszło do w/w naruszeń. Co istotne w odniesieniu do meczów Ekstraklasy o karach dyscyplinarnych decyduje organ Ekstraklasy – komisja ligi. Należy uwypuklić jednak pewną odmienność pomiędzy zakazami wydawanymi przez wojewodę lub organ związku lub ligi. Wojewoda wymierza karę organizatorowi, a więc podmiotowi przeprowadzającemu imprezę. Organy związku lub ligi mogą natomiast wymierzać karę klubowi przyjezdnemu. I tak art. 64(1) Regulaminu PZPN przewiduje, że za brak porządku lub bezpieczeństwa podczas wyjazdu zorganizowanej grupy kibiców na mecz piłkarski wymierza się klubowi drużyny przyjezdnej karę zakazu wyjazdów zorganizowanych grup kibicowskich na mecze piłkarskie. Podobnie w przypadku naruszeń, o których mowa w art. 67 i 72 adresatem sankcji będzie klub piłkarski, którego kibice, piłkarze lub działacze dopuścili się penalizowanego zachowania. Z tym jednak zastrzeżeniem, że w przypadku niemożności zidentyfikowania kibiców dopuszczających się przewinień opisanych w Regulaminie, karze podlega klub będący gospodarzem meczu. Można więc wyobrazić sobie hipotetyczną sytuację gdy w związku z zachowaniem kibiców przyjezdnych organizator meczu czyli drużyna gospodarzy zostanie ukarana przez wojewodę zakazem przeprowadzenia meczu z udziałem publiczności, a na mocy decyzji komisji ligi karą rozgrywania meczu bez udziału publiczności zostanie ukarany klub gości.
Co oczywiste w przypadku meczów międzynarodowych, w zależności od charakteru rozgrywek zastosowanie znajdą odpowiednio przepisy FIFA, UEFA lub innej Federacji piłkarskiej. Rozegrany ostatnio w Lidze Europejskiej mecz Legii Warszawa z Ajaxem Amsterdam odbył się bez udziału publiczności, co było konsekwencją zachowania kibiców Legii Warszawa podczas wyjazdowego spotkania z Lokeren. Przepisy UEFA każą klub za zachowanie swoich kibiców, w związku z czym bez znaczenia pozostawał fakt, iż mecz podczas którego doszło do niewłaściwych zachowań odbywał się w Belgii.
Nawet w sporcie niekojarzonym z jakimikolwiek niewłaściwymi zachowaniami kibiców tj. siatkówce wprowadzono przepisy dyscyplinarne pozbawiające możliwości uczestnictwa kibiców w wydarzeniu sportowym. I tak w Regulaminie profesjonalnego współzawodnictwa w piłce siatkowej przygotowanego w związku z rozgrywkami ligi zawodowej – Profesjonalnej Ligi Piłki Siatkowej S. A., wprowadzono karę okresowego zakazu rozgrywania meczów stosowaną w przypadkach gdy organizator zawodów nie jest w stanie zapewnić bezpieczeństwa i porządku podczas rozgrywanych spotkań.
Temat zamykania stadionów budzi wielkie emocje w środowisku piłkarskim. Faktem jest, iż konsekwencje zachowania określonych osób ponoszą wszyscy kibice jak i klub piłkarski (w tym straty finansowe z tytułu braku wpływów ze sprzedaży biletów), a przepis przewiduje pewien rodzaj odpowiedzialności zbiorowej, która zawsze pozostaje krzywdząca. Z drugiej jednak strony należy pamiętać, iż tolerancja niebezpiecznych zachowań w dużych skupiskach ludzkich może okazać się tragiczna w skutkach.
Oczywiście należy dążyć do usprawniania systemów bezpieczeństwa pozwalających na identyfikację sprawców, ale czy należy w jakiś sposób należałoby zmodyfikować przepis przyznający wojewodom prawo do zamknięcia stadionów? Moim zdaniem ewentualna nowelizacja wprowadzająca kazuistyczne wyliczenie, które przewinienia winny powodować zamknięcie stadionu lub innego obiektu sportowego, nie doprowadziłoby do pożądanych rezultatów. Na poparcie tych słów można powołać cytowane w niniejszym artykule przepisy prawne tworzone przez związki sportowe, które wykorzystują pojemne pojęcia porządku i bezpieczeństwa.